Pişmaniye (Osmanlıca:Peşmîne) veya diğer adlarıyla pişmani, helvâ-yı kettân, peşîmânî helvâ, tel helva, çekme helva, tel tel, tepme helva, keten helva; Anadolu’da beyaz şeker, buğday unu, tereyağı, bitkisel margarin ile yapılan geleneksel bir tatlı türüdür.
Anadolu’nun hemen her yöresinde bulunmakla beraber Kocaeli ilinde yapılan şekli ün kazanmıştır; çok miktarda üretilip satıldığı için Kocaeli ilinde bulunan İzmit kentine özgü yiyeceklerden sayılmış ve 2010 yılında ‘İzmit Pişmaniyesi’ olarak ‘Coğrafi Tescil Belgesi’ alınmıştır.
Eskişehir bölgesinde ‘tel tel’, Kastamonu‘ da “çekme” ya da “çekme helvası” olarak bilinmektedir. “Peşmek“, “tel helva“, “keten helva“ve “çekme helva“, pişmaniyenin farklı şekillerde piyasaya sunulan türleridir.
Tatlının kökeni İran coğrafyasına dayanır. Görünüşü koyun yününe benzediği için yün gibi anlamına gelen peşmek (پشمک) kelimesinin zamanla Türkçede “pişmaniye” diye söylenmeye başlandığı muhtemeldir. Peşmîne aynı zamanda Osmanlıda yünden ve kıldan yapılan bir nevi kumaş adıdır
Bir Ziyafet Defteri adlı eserde Sultan Bayezid ve Sultan Cihangir’in sünnet düğününde verilen tatlılar listesinde peşmîne de geçmektedir. Lâmiî Çelebi’nin Ferhâd ile Şîrîn Mesnevîsinde adı geçen tatlılardan biridir
Anadolu’ya nasıl dağıldığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Evlerde yapılan bir tatlı olan pişmaniye zamanla yaygınlaşıp sarayda da yapılmaya başlamıştır. Pişmaniyenin bir türü olan çekme helva, 1800’lü yıllarda Kastamonu’da üretilmeye başladı.
Kocaeli’de pişmaniye ustası olarak bilinen ilk kişinin Kandıralı Hayrettin Usta olduğu söylenir. Kocaeli çevresine yaşayan Ermenilerden Şekerci Hacı Agop Dolmacıyan, pişmaniye yapımının Hayrettin Usta’dan öğrendikten sonra İzmit pişmaniyesinin pazara yönelik üretimini başlattı. I. Dünya Savaşı’nın ardından Dolmacıyan şekerci dükkanını kapatıp göçmüştür ancak pişmaniyenin inceliklerini ondan öğrenmiş olan İzmit Muhasebe Başkâtipliği’nde görevli İbrahim Ethem Efendi (Soyadı Kanunu’ndan sonra Çınar soyadını almıştır),Kapanönü semtinde bir şekerci dükkânı açarak pişmaniye üretiminin devam etmesini sağladı. Dolmacıyan’ın çocuklarına Türkçe ve Fransızca öğretmek üzere dükkanında çalışmış bulunan İbrahim Ethem Efendi’nin, Kapanönü’ndeki imalathanesinde birçok pişmaniye ustası yetişti.
Pişmaniyenin ilk standardı, TSE 8787 ile 1987 yılında TSE’ne geçti.
